Algemeen

Voor u ligt de programmabegroting 2021-2024. Een begroting waarin voor een totaalbedrag van ruim 77 miljoen euro aan lasten wordt verdeeld over 6 programma's. In de onderstaande tabel ziet u voor 2021 de totaalbedragen per programma.

De UPN (Uitgangspuntennotitie) die wij voor de zomer aan de raad hebben aangeboden begon met de zin 'Het zijn bijzondere tijden'. We mogen constateren dat er nog geen einde aan die bijzondere tijden zijn gekomen. Ondanks alle complicerende factoren die de pandemie met zich mee brengt, is het ons gelukt om een begroting aan te bieden. Een begroting die structureel sluit. We hebben dit kunnen realiseren terwijl we de OZB niet verhogen, los van de reguliere inflatiecorrectie. De afvalstoffenheffing en rioolrechten zijn conform bestaand beleid kostendekkend geraamd. Het meerjarig sluitend maken van de begroting heeft overigens wel de nodige inspanningen gevraagd.

De belangrijkste oorzaak van de lastige financiële positie is de discrepantie tussen de baten en lasten in het sociaal domein. Deze  liggen al sinds de decentralisaties niet op een lijn. Voor de gemeente Nieuwkoop betekent dit dat er tot nu toe bijvoorbeeld jaarlijks circa € 1.500.000 uit de algemene middelen wordt toegevoegd voor de uitvoering van taken op het gebied van jeugdzorg. De verwachting is dat deze tekorten steeds verder oplopen wat het sluitende meerjarenperspectief steeds verder onder druk zet. In programma 3 wordt ingegaan op de extra inzet die we hiervoor doen.

Bij de behandeling van de begroting 2020 heeft de raad de Motie Grip op lokale woonlasten unaniem aangenomen. In deze motie wordt het college verzocht om (in het kort) met de raad te onderzoeken hoe de stijging van de woonlasten beperkt gehouden kan worden. Met de uitvoering was begin dit jaar gestart maar als gevolg van de corona-pandemie is het proces tot stilstand gekomen. Begin september is dit weer opgepakt met de eerste avond van een drieluik waarin wij met de raad in gesprek gaan over de mogelijkheden om aan knoppen te draaien die van invloed zijn op de omvang van de woonlasten. Daarbij wordt ook aandacht besteed aan de andere ontwikkelingen die de financiële positie van de gemeente raken, waarvan de komende herverdeling van het gemeentefonds één van de belangrijkste is. Duidelijk is dat een substantiële wijziging van de inkomsten van de gemeente direct van invloed is op de mate waarin de dienstverlening aan de inwoners op het gewenste niveau gehouden kan worden.

De komende maanden het gaat proces van het drieluik verder. Daarmee is de oorspronkelijke intentie van de motie, namelijk om de resultaten daarvan in de begroting 2021 zichtbaar te maken, uiteraard niet mogelijk gebleken. Wel past de stijging van de woonlasten in deze begroting binnen de kaders van waar de raad eerder toe heeft besloten, namelijk 1,8% inflatie, zoals opgenomen in de UPN, 1,23% stijging van de rioolrechten, op basis van het besluit van 11 december 2014.

Waar we bij de UPN  nog geen beeld konden geven van de gevolgen van corona op de gemeentelijke financiële positie is dat ook nu nog niet goed aan te geven. Het rijk compenseert in 2020 een aanzienlijk deel van de kosten en we gaan er vooralsnog van uit dat dit, voor zover van toepassing, ook in 2021 het geval zal zijn. Alleen voor de bijstandsuitkeringen verwachten we voor 2021 een stijging die niet volledig gecompenseerd wordt door de uitkering van het rijk. Deze meerkosten vangen we op door een aanwending van de reserve egalisatie sociaal domein.

De jaarstukken 2019 lieten een aanzienlijk positief resultaat zien. Hoewel een aanzienlijk deel daarvan incidenteel van aard is (waaronder voordelen vanuit de grondexploitaties) zijn wij met de raad van mening dat dit positieve resultaat aanleiding vormt om voor de begroting 2021 uiterst kritisch te kijken naar de mogelijkheden om ‘scherper aan de wind te varen’. Hierbij hebben we ervoor gezorgd dat het realiseren van de door de raad gewenste maatschappelijke effecten niet onder druk komt te staan. Dit heeft ertoe geleid dat bij alle programma’s budgetten naar beneden zijn bijgesteld. Deze maatregelen betekenen wel dat op een aantal onderdelen het risico bestaat dat de kosten meer oplopen dan we nu voorzien. Dit speelt met name binnen het sociaal domein, waar een aantal grote ontwikkelingen speelt waarvan de financiële consequenties op dit moment niet goed in te schatten zijn. Gelet op de weerstandscapaciteit achten wij dit een verantwoord risico. Daarnaast hebben we de dekking van de actualisatie strategisch plan onderwijs en huisvesting wat u op 9 juli 2020 vastgesteld heeft op een andere wijze vormgegeven waardoor meer geleidelijk naar het noodzakelijke lastenniveau toe wordt gegroeid. De begroting is daarmee passend voor het uitvoeren van het bestaand beleid, als nieuw beleid voorgesteld wordt zal daarvoor op dat moment ook dekking gevonden moeten worden

Hoewel de begroting op dit moment structureel sluit, betekent dit niet dat we financieel nu in rustig vaarwater zijn beland. Naast het al genoemde risico dat de begroting bij nader inzien toch te optimistisch is, krijgen we de komende tijd ook te maken met een aantal ontwikkelingen waarvan de omvang nog niet goed te duiden is maar die naar verwachting een grote invloed kunnen hebben op de financiële positie van de gemeente. Aan de batenkant zal in het laatste kwartaal van 2020 duidelijk worden wat de herverdeling van het gemeentefonds voor Nieuwkoop betekent. De algemene uitkering uit het gemeentefonds vormt ongeveer de helft van de structurele inkomsten van de gemeente. Vanaf 2022 zal deze uitkering dan gebaseerd worden op een andere verdeelsleutel. Het is op dit moment nog niet bekend hoe die verdeelsleutel er uit gaat zien maar de voortekenen wijzen erop dat deze nieuwe verdeelsleutel in het nadeel is van kleinere gemeenten zoals Nieuwkoop. Aan de lastenkant zien wij de komende tijd een aantal ontwikkelingen op de gemeente af komen die op de wat langere termijn een extra financiële inspanning vragen. Voor de huidige horizon van de meerjarenbegroting die tot 2024 loopt zal dit nog geen belangrijke gevolgen hebben maar we kunnen onze ogen niet sluiten voor enkele onafwendbare ontwikkelingen die in de periode daarna op ons af komen. We willen op korte termijn met de raad in gesprek om deze ontwikkelingen en de beleidsruimte die daarbij aan de orde kan zijn af te stemmen. We gaan ervan uit dat dit onderdeel kan zijn van het vervolg van het drieluik.